ตำนานประวัติพระธาตุห้วยอ้อ (ฮ้องอ้อ) วัดศรีดอนคำ  และตำนานเมืองลอง
   กล่าวถึงเมื่อสมัยของพระนางจามเทวี   ครั้งเมื่อพระนางเสด็จจากเมืองละโว้มายังเมืองหิริภุญชัย พระนางได้หลงกระแสน้ำขึ้นมาตามน้ำยมจนเข้ามายังเมืองเววาทภาษิต และในขณะนั้นพระนางจึงรับสั่งให้เสนาอามาตย์ทั้งหลายที่ติดตามมาด้วยว่า " เราลองไปดูก่อน " และหลังจากนั้นจึงได้ชื่อของเมืองแห่งนี้ว่า เมืองลอง  พร้อมทั้งพระนางได้สร้างปูชนียสถานคือองค์พระธาตุแห่งนี้  ซึ่งพระนางจามเทวีเป็นผู้นำพระบรมสารีริกธาตุส่วนพระอุระ (กระดูกอก)ขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า มาประดิษฐานไว้ ซึ่งปัจจุบันก็นับเวลา  ๑,๐๐๐ กว่าปีมาแล้ว   ซึ่งมีความสวยงามอย่างยิ่ง

๑.องค์พระธาตุห้วยอ้อ เป็นปูชนียสถานที่สำคัญที่ชาวเมืองลอง และเมืองใกล้เคียงเคารพสักการะ องค์พระธาตุฐานกว้าง ๑๒x๑๒ ศอก สูง ๓๘ ศอก เป็นเจดีย์ศิลปะแบบล้านนา ลดหลั่นฐานสี่เหลี่ยมสามชั้นย่อมุมไม้สิบสองมี ลูกบวบ ๕ ชั้นหุ้มทองจังโกเป็นรูปทรงแปดเหลี่ยมถัดขึ้นไปเป็นรูปบัวคว่ำบัวหงายรองรับระฆังคว่ำถัดขึ้นไปเป็นปล้องไฉนแปดขั้นมียอดฉัตร ๕ ชั้น เป็นเจดีย์ที่บรรจุพระอุรังคธาตุ(กระดูกอก)ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยพระนางจามเทวีได้นำมาบรรจุไว้เมื่อคราวเสด็จไปครองนครหริภุญชัย ราว พ.ศ.๑๐๗๘ กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานเมื่อวันที่ ๕ มกราคม พ.ศ.๒๔๙๗ โดยจะมีงานนมัสการพระธาตุในวันเพ็ญเดือน ๑๒

(ยี่เป็ง)และงานสรงน้ำพระธาตุในวันที่  ๑๖ เมษายน ของทุกปี

๒.พระเจ้าพร้าโต้ เป็นพระพุทธรูปที่แกะสลักจากไม้โดยใช้พร้าโต้เป็นเครื่องมือในการแกะสลัก เป็นศิลปะแบบลัวะ สร้างขึ้นในปี พ.ศ.๒๒๓๖ สมัยพระยาชัยเป็นเจ้าเมืองลอง พระมหาเถรเจ้าสุทธนะเป็นประธานฝ่ายสงฆ์ และหมื่นชินธาตุเป็นอาจารย์อุปถัมภ์รวมทั้งได้สร้างวิหารและอุโบสถขึ้นในปีเดียวกัน(อุโบสถหลังนี้รื้อเมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๗ ยังเหลือนาคทัณฑ์ยังใช้ติดอยู่ที่หอไตรหลังปัจจุบัน)สำหรับพระเจ้าพร้าโต้ได้สร้างขึ้นมาทั้งหมด ๕ องค์ คงเหลือประดิษฐานอยู่ทีวัดศรีดอนคำ ๒ องค์ อัญเชิญไปประดิษฐานที่หอคำไร่แม่ฟ้าหลวง ๑ องค์ อัญเชิญไปประดิษฐานที่พิพิธภัณฑ์วัดหลวง (วัดหลวงไชยวงศ์)อ.เมือง

 จ.แพร่ ๑ องค์